ANDRIJEVICA

Opština Andrijevica nalazi se u sjeveroistočnom dijelu Crne Gore, na granici sa Albanijom i predstavlja izrazito planinsko područje jer se nalazi na nadmorskoj visini između 760 i 2.400 metara.

Okružena je visokim planinama – Komovima, Bjelasicom i Prokletijama, koje čine prirodni okvir ove opštine. Među njima se prožima, kao nit, dolina Lima koja ima ulogu spajanja ovih raznovrsnih prostora, pa sa njom čine jedinstvenu geografsku cjelinu.

Prema podacima popisa iz 2003. godine u Andrijevici je živjelo 6.384 stanovnika, dok prema podacima iz 2011. godine u Andrijevici živi 5.071 stanovnika.

Opštinski centar, grad Andrijevica, je relativno mlado naselje, jer njeni prvi začeci počinju tek sredinom XIX vijeka. Ali, Andrijevica predstavlja kulturnu i obrazovnu prestonicu ovog dijela Polimlja.

RTCG, emisija „Pečat“: Andrijevica

Smještena na terasi iznad Lima, ona danas sama po sebi predstavlja kulturno – istorijski spomenik sa svojom jedinstvenom arhitekturom.

U samom gradu nalazi se i spomen park Knjaževac gdje se kao svojevrsni most vremena prepliću vjekovi i događaji i pričaju nam preko spomenika naslonjenih jedan na drugi svojevrsnu istorijsku priču ovog kraja.

Kompleksom dominira crkva Svetog Arhanđela podignuta 1887. godine u slavu 10. godišnjice bitke na Morači, kada je Knjaz Nikola položio kamen temeljac i dao pomoć izgradnji crkve.

Uz prvu državnu školu (1863.g.) crkvu (1887.g.), bioskop i čitaonicu (1892.g.) odvijao se kulturni i obrazovni život ovog sreskog mjesta do šezdesetih godina ovog vijeka.

Gubljenjem statusa opštine (1960.g.) i prolaskom novog puta prema Plavu ostaje se bez jedinog kulturnog objekta u gradu.

Andrijevica 1904. godine

Danas se, posle povratka statusa opštine, kulturno-zabavni život organizuje u okviru djelatnosti JU „Centar za kulturu i sport“ osnovane 1994. godine.

Od marta 2008. godine, „Centar za kulturu i sport“ djeluje u novootvorenoj zgradi Doma kulture, koja je izgrađena posle više od 30 godina, gdje u novim uslovima uz pomoć plejade istaknutih pjesnika, slikara, muzičara i ljubitelja ove sredine u toku cijele godine organizuju se niz kulturno zabavnih manifestacija, izložbi, koncerta, poetskih večeri.

Centralna manifestacija u okviru ovih aktivnosti su svakako „Andrijevački dani kulture“ koji svakog jula, u čast Dana opštine, svojim sadržajima pretenduju da obogate život svojim žiteljima i gostima.

Andrijevački dani kulture 2016, Foto: Opština Andrijevica http://opstinaandrijevica.me

U okviru „Centra za kulturu“ djeluje i Gradska biblioteka i čitaonica koja ove godine koja broji više od vijeka postojanja.

Centar je i izdavač časopisa „Vremekazi“, osmišljenog kao specijalan vodič kroz prošlost, sadašnjost, a ka budućnosoti ovih prostora u kulturno–obrazovnom smislu.

Spomeni Na Pretke i Prošlost Vasojevića (Vremekazi), Izvor: scribd.com

Mnogi poznati pisci i književnici rođeni su u ovom gradu. Jedan od njih je i Mihailo Lalić, književnik, dobitnik najvećih jugoslavenskih nagrada, koji je rođen u selu Trepča. U njegovom rodnom mjestu se danas nalazi njegova spomen kuća. Osim Mihaila Lalića, Andrijevica je dala i velikane kao što su Čedo Vuković, Radovan Zogović, i mnogi drugi.

Mihailo Lalić, Foto: Stevan Kragujević, Wikipedia

Andrijevica je u svijetu poznata i po nekadašnjim fudbalerima slavnog turskog velikana Galatasraja. Naime, početkom XX vijeka, braća Milo i Pavle Bakić, porijeklom iz andrijevačkog sela Zabrđe otišli su u Tursku, i zajedno sa još 11 drugova osnovali Fudbalski klub Galatasaraj. Mnogi smatraju da je Milo Bakić najbolji fudbaler Galatasaraja svih vremena.

Galatasaray Star Logo, Foto: Wikipedia

Prostor opštine Andrijevica bio je društveno, politički i ekonomski aktivan počev od najstarijih vremena.

Arheološkim ispitivanjima Zavoda za zaštitu spomenika sa Cetinja 1956. godine, ustanovljeno je da tragovi materijalne kulture iz doba neolita postoje u ovoj kotlini. Sem toga pronađeni su i tragovi ilirske materijalne kulture, pa se može pretpostaviti da je i okolina Andrijevice bila ekumenski prostor svih starih naroda.

Otkriveni su i brojni lokaliteti rimskih naseobina ne samo u Ivangradskoj kotlini gdje je postojao rimski grad Municipium, već i u okolini Andrijevice. Na rimskim nekropolama nađeno je više spomenika. Naročito je dobro očuvan spomenik u selu Zabrđu ispod Žoljevice.

Japan u Andrijevici

Jugozapadno od Andrijevice, u selu Božiću nalazi se uzvišenje Grace, gdje je u Srednjem vijeku postojao grad-tvrđava, kao što i samo ime govori. I danas je primijetan prostor gdje je bila tvrđava koja je imala strategijski značaj na raskrsnici puteva uz rijeku Lim i njenu pritoku Zlorečicu. Ovi putevi su bili sastavni dio glavnog puta između stare Raške i Zete.

Brojni srednjovjekovni spomenici: hrisovulje, akti, ljetopisi, tipici i zapisi, zabilježili su poveći broj sela koja se i danas nalaze u zaleđu Andrijevice i koja su bez sumnje starija od same varošice.

Andrijevica, Foto: Opština Andrijevica http://opstinaandrijevica.me

Zabilježeno je da je ovaj kraj bio gusto naseljen srpskim življem i u doba Nemanjića, a da je gravitacioni centar bio Budim grad u Budimljanskoj Župi, 15 kilometara udaljen od Andrijevice i njene okoline.

Po Rimskoj povelji iz XIII vijeka, Komska Župa i dotične župe pripale su Rastku Nemanjiću i potomcima Miroslava Nemanjića, pa je njegov sin Andrija, zahumski knez podigao u svoju slavu crkvu u Međurečju (današnja stara Andrijevica). Crkva „Andrijevna“ imala je radionicu rezbarenog karaktera ali je dolaskom Turaka više puta spaljivana, rušena i obnavljana da bi konačan razor doživjela 1765. god. za vrijeme pohoda Kariman–paše koji je spalio sva sela u Komskoj Župi.

U kasnijem periodu (1853. godine), staro ratničko srpsko pleme Vasojevići podizalo je često ustanke protiv turske vlasti, počelo je i da razvija naselje oko crkve „Andrijevne“ po kojoj je i dobila ime ova varošica. Godine 1858. istaknuti vojvoda plemena Vasojevića, Miljan Vukov, proglašava Vasojeviće sastavnim dijelom Crne Gore.

Vojvoda Miljan Vukov Vešović 1820 – 1886, Foto: http://draganvulicvasojevic.blogspot.com/2014/03/blog-post_26.html

Od 1878. godine, Andrijevica postaje glavno političko jegro za čitavu sjevernu Crnu Goru.

U Andrijevicu dolaze i srpski emigranti na savjetovanje i radi primanja oružja. To je doprinijelo razvoju kraja, a i varošice tako da je već 1882.god. u njoj bilo 20 kuća. U ovo vrijeme ona se razvija u više pravaca. Sem vojničke funkcije ona stiče administrativno-upravnu, trgovačku, a otvaranjem škola i prosvjetno-kulturnu funkciju.

Tako je Andrijevica do 1912. godine, šireći se uz glavni polimski put na fluvijalno glacijalnoj terasi iznad Lima, dobila fizionomiju varošice. Razvoj kraja i varošice biva prekinut tokom Balkanskog i Prvog svetskog rata, da bi tek posle oslobođenja od Austrougarske nastao njen značajan procvat. Odmah posle Prvog svetskog rata, Andrijevica je najprije bila okružno mjesto sa četiri sreza: Andrijevački, Kraljski, Ljevorečki i Plavsko–Gusinjski.

Andrijevica, Foto: Major Spaits, Wikimedia

Ukidanjem okruga od 1921. godine ona postaje sredsko mjesto za sve pomenute srezove. I posle Drugog svetskog rata u Andrijevici je bilo sjedište sreza sve do 1951. godine, zahvatajući veliko gravitaciono područje: Lijevu Rijeku, Mateševo, Bare Kraljske, Plavsko–Gusinjsku kotlinu, Trebačko-Šekularsku opštinu i naravno sadašnje područje opština. U vrijeme između dva svjetska rata doživljava najzapaženijni razvitak. Postaje glavni, administrativno upravni, privredni, kulturni i obrazovni centar sjeveroistočnog dijela Crne Gore.

Zakonom o osnovama društvenog i političkog uređenja Narodne Republike Crne Gore od 22 jula 1957. godine, ukinuti su srezovi i prestala je da postoji 1. januara 1958. godine.

Spomen park Knjaževac, Foto: Wikipedia

Od tada je Andrijevica bila opština sve do donošenja novog Zakona o podjeli Narodne Republike Crne Gore na opštine. Tim Zakonom 15. aprila 1960. godine, izgubila je i status opštine, njena teritorija podijeljena je i ustupljena susjednim komunama, a sve administrativno upravne funkcije, privredni, obrazovni u kulturni subjekti priključeni Beranskoj opštini.

Tačno nakon 30 godina od ukidanja opštine Skupština Republike Crne Gore ponovo je donošenjem izmjena i dopuna Zakona o teritorijalnoj podjeli Crne Gore na opštine, vratila status opštine i ovoj sredini, pa je 1991. god. ponovo formirana opštinska Skupština i njeni izvršni organi lokalne vlasti.

Andrijevačke kafane

VAŽNI TELEFONI
OPŠTINA ANDRIJEVICA +382(0) 51/230-690
HITNA POMOĆ 124 ILI +382(0) 51/243-094
POLICIJA 122 ILI +382(0) 51/243-092
VATROGASCI 123 ILI +382(0) 51/243-044
DOM ZDRAVLJA +382(0) 51/243-094 ILI jzudza@t-com.me
ELEKTRO-PRIVREDA CG +382(0) 51/243-306
KOMUNALNO +382(0) 51/243-002 ILI jskpandrijevica@gmail.com
VODOVOD I KANALIZACIJA +382(0) 51/244-345 ILI 1vodovodikanalizacija@gmail.com
TURISTIČKA ORGANIZACIJA +382(0) 51/243-113 ILI toandrijevica@gmail.com
https://www.facebook.com/opstina.andrijevica/

TO Andrijevica